Przyjmując środki trwałe do użytkowania, należy ustalić okres, metodę amortyzacji oraz stawki. Do obowiązków przedsiębiorcy należy okresowa weryfikacja poprawności tych ustaleń. Amortyzacji ulegają te środki trwałe, które spełniają kryteria ustawy o rachunkowości. Co to jest amortyzacja? Jakie jej metody wyróżniamy? Od kiedy należy rozpocząć dokonywanie odpisów amortyzacyjnych? Zapraszamy do lektury.

1. Istota amortyzacji środków trwałych

Przed rozpoczęciem analizy amortyzacji niezbędne jest wyjaśnienie pojęcia środków trwałych. Bez nich nie możemy mówić o amortyzacji.

Środki trwałe to kluczowy zasób niejednego przedsiębiorstwa, na przykład: narzędzia, meble, komputery i samochody. Do środków trwałych można zaliczyć nie tylko przedmioty, które zakupiono na potrzeby prowadzonej działalności, ale również takie, które przedsiębiorca posiadał przed założeniem firmy.

Jak mówi art. 22 a ustawy o PIT, środki trwałe stanowią własność lub współwłasność podatnika, są nabyte lub nabyte we własnym zakresie, a także kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania. Mowa tu w szczególności o:

• nieruchomościach (w tym gruntach, prawie użytkowania wieczystego gruntu, budowlach i budynkach, a także będących odrębną własnością lokalach, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielczym prawie do lokalu użytkowego);
• maszynach, urządzeniach, środkach transportu i innych rzeczach spełniających definicję środka trwałego;
• ulepszeniach w obcych środkach trwałych;
• inwentarzu żywym.
  

Samochody służbowe to najczęściej wykorzystywane w działalności gospodarczej środki trwałe. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: https://altera.co/samochod-w-firmie-poradnik-dla-przedsiebiorcow/.

Warto mieć na uwadze, że środki trwałe oddane do używania w ramach najmu, dzierżawy bądź leasingu zaliczamy do aktywów trwałych tylko jednej ze stron umowy.

Warto mieć na uwadze, że środki trwałe oddane do używania w ramach najmu, dzierżawy bądź leasingu zaliczamy do aktywów trwałych tylko jednej ze stron umowy.

A zatem czym jest amortyzacja? Amortyzacja to nic innego jak koszt związany ze stopniową utratą wartości środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Jak wcześniej wspomniano, przedsiębiorca poddaje amortyzacji m.in. maszyny, urządzenia i środki transportu. W comiesięcznych odpisach amortyzacyjnych rozkłada w czasie wartość danego środka trwałego.

Ponadto zgodnie z art. 22 d ustawy o PIT „podatnicy mogą nie dokonywać odpisów amortyzacyjnych od składników majątku, o których mowa w art. 22 a i 22 b, których wartość początkowa, określona zgodnie z art. 22 g, nie przekracza 10 000 zł; wydatki poniesione na ich nabycie stanowią wówczas koszty uzyskania przychodów w miesiącu oddania ich do używania”.

Co do zasady, aby środki trwałe podlegały amortyzacji, powinny być zdolne do użytku w dniu przyjęcia ich do użytkowania przez okres dłuższy niż rok. Ponadto środki te muszą być wykorzystywane przez podatnika na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej – ale przesłankę spełnia również oddanie danego środka w użytkowanie na podstawie umowy najmu czy dzierżawy.

Wyróżniamy 10 podstawowych stawek amortyzacyjnych:

• 1,5%,
• 2,5%,
• 4,5%,
• 7%,
• 10%,
• 14%,
• 18%,
• 20%,
• 25%,
• 30%.

Znajdują się one w załączniku do ustawy o CIT.

2. Metody amortyzacji środków trwałych

To do obowiązków przedsiębiorcy należy zastosowanie odpowiedniej metody amortyzacji, której nie można zmienić – obowiązuje przez cały okres użytkowania środków trwałych, które podlegają amortyzacji.

Przedsiębiorca ma do wyboru:

• metodę liniową amortyzacji,
• metodę degresywną (inaczej metodę amortyzacji przyspieszonej lub malejącej),
• metodę naturalną (inaczej metodę jednostek produkcji lub zróżnicowanego odpisu).

3. Terminy dokonywania odpisów amortyzacji

Co do zasady odpisy amortyzacyjne dokonywane są począwszy od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały wprowadzono do ewidencji (wyjątek stanowią te amortyzowane jednorazowo).

Kluczowe jest wprowadzenie składników majątku do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych najpóźniej w miesiącu przekazania ich do użytkowania.

Co najważniejsze, prowadzenie ewidencji w przypadku zaliczenia amortyzacji w koszty działalności jest obowiązkowe.

Odpisów amortyzacyjnych dokonujemy od wartości początkowej środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych aż do momentu:

• zrównania całości odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową (umorzenie),
• postawienia środków trwałych lub wartości niematerialnych w stan likwidacji,
• zbycia środków trwałych lub wartości niematerialnych lub stwierdzenia ich niedoboru.

4. Metoda jednorazowa amortyzacji środków — na czym polega?

Jednorazowa amortyzacja środków trwałych pozwala na skorzystanie z ulgi przygotowanej dla przedsiębiorców mających status małego podatnika PIT oraz małego podatnika CIT, a także dla tych dopiero rozpoczynających działalność. Amortyzacji tej dokonuje się od wartości początkowej środków trwałych z grup 3–8 z pominięciem samochodów osobowych, w roku podatkowym, w którym wprowadzono je do ewidencji.

Od 2023 roku na mocy art. 16 k ustawy o CIT oraz art. 22 k ustawy o PIT, suma jednorazowych odpisów amortyzacyjnych nie może przekroczyć 50 tys. euro. W przeliczeniu na złotówki wyniesie ok. 241 tys. zł.

Pamiętajmy, że przy obowiązującym limicie 50 tys. euro nie uwzględnia się odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych, których wartość początkowa nie przekracza 10 tys. zł.

W przypadku małych podatników CIT i PIT limit nie ulegnie zmianie. Z jednorazowej amortyzacji będzie mógł skorzystać podatnik, który w 2022 roku nie przekroczył przychodu ze sprzedaży w wysokości 2 mln euro.

5. Amortyzacja środków trwałych metodą degresywną

Przedsiębiorstwo wybierając metodę degresywną, musi liczyć się z tym, że każdego roku podatkowego wartość, od której będą dokonywane odpisy, będzie inna. Jest to spowodowane zużyciem środka trwałego – wartość środka trwałego spada szybciej w pierwszych latach użytkowania w stosunku do późniejszych.

Metoda ta szybciej amortyzuje składniki majątku niż liniowa. Ustaloną postawę mnoży się przez stawkę amortyzacyjną zgodnie z wykazem stawek amortyzacyjnych i podwyższa odpowiednim współczynnikiem. Podatnik samodzielnie dokonuje wyboru współczynnika, pamiętając, że nie może być wyższy niż 2,0.

Ta metoda pozwala na dokonywanie odpisów amortyzacyjnych na trzy różne sposoby:

• w równych ratach co miesiąc,
• w równych ratach co kwartał,
• jednorazowo pod koniec roku.

6. Stawki amortyzacyjne — podstawowe, podwyższone, indywidualne

Jak mówi art. 16 j ustawy o CIT i art. 22 j ustawy o PIT podatnicy mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji.

Przy założeniu, że czas amortyzacji środka trwałego dla grup 3–6 i 8 nie może być krótszy niż:

• 24 miesiące (gdy ich wartość początkowa nie przekracza 25 tys. zł.),
• 36 miesięcy (gdy ich wartość początkowa jest wyższa od 25 tys. zł i nie przekracza 50 tys. zł),
• 60 miesięcy (w pozostałych przypadkach).

7. Amortyzacja i ulepszenia w kolejnych latach

Każdy ze środków trwałych może zostać ulepszony. Przyjęta metoda amortyzacji nie ma tutaj znaczenia.

Zgodnie z ustawą o CIT do ulepszenia dochodzi wtedy, gdy wartość wydatków poniesionych w danym roku podatkowym na przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację tego składnika przewyższa kwotę 10 tys. zł.

Nakłady poniesione w celu ulepszenia powodują wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środka trwałego do użytkowania. Ponadto nakłady te podlegają rozliczeniu w kosztach uzyskania przychodów.

Wcześniej wybrana metoda amortyzacji nie ulega zmianie i przedsiębiorca jest zobowiązany do kontynuowania jej pomimo ulepszenia.

Jeśli ulepszenie następuje w tym samym roku podatkowym, w którym środek trwały został poddany jednorazowej amortyzacji, podatnik ma prawo zaliczenia w kosztach podatkowych wartości nakładów poniesionych na to ulepszenie także w formie jednorazowego odpisu. Pamiętajmy, że musi to nastąpić wcześniej niż w miesiącu, w którym ulepszenie ujęto w ewidencji środków trwałych.

Jeśli środek trwały został zamortyzowany jednorazowo w danym roku i ulepszony w kolejnych, to od jego podwyższonej wartości początkowej dokonuje się odpisów od pierwszego miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek trwały został ulepszony.

8. Amortyzacja a zmiany w 2023 roku

Od 2023 roku ustawodawca w ramach Polskiego Ładu wprowadził zakaz dokonywania odpisów amortyzacyjnych od budynków i lokali mieszkalnych nabytych bądź wytworzonych przed 1 stycznia 2022 roku. Nie będzie można ich zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Początkujący przedsiębiorcy rozpoczynający prowadzenie własnej firmy mogą mieć pewne wątpliwości co do ustalenia wartości początkowej środka trwałego, wyboru odpowiedniej metody amortyzacyjnej czy stawki, dlatego też warto skorzystać z pomocy wyspecjalizowanych biur podatkowo-księgowych i wesprzeć się wiedzą oraz doświadczeniem profesjonalistów.